Kącik fotograficzny - autor: Longinus Kawka

W obecnych czasach powoli zaczynamy zapominać o aparatach i fotografii analogowej. O aparatach harmonijkowych, skrzynkowych, Startach, Zorkach, Zenitach Praktykach oraz wywo-ływaczach, utrwalaczach, powiększalnikach i nocnych przy nich godzinach. Nastał czas aparatów cyfrowych. Jeżeli nie jesteśmy szerzej zainteresowani wykorzystaniem możliwości, jakie dają nam nowe aparaty cyfrowe, kupujemy najprostszy aparat (przeznaczony dla dzieci) i pstrykamy automatycznie, co nam wpadnie w oko. Mam chęć zająć się Studentami, którzy chcą trochę ambitniej potraktować fotografię.

W cyklu artykułów nie będę zajmował się aparatami dla profesjonalistów i ich profesjonalnymi lustrzankami. Spróbuję Państwu przedstawić walory i możliwości kieszonkowych podręcznych aparatów, którymi każdy może wykonać dobre zdjęcie zarówno w ciemnych wnętrzach jak i zdjęcia krajobrazowe zarówno z dużym przybliżeniem jak i w miejscach gdzie zwykłym „pstrykaczem” nie można objąć szerokiego planu. Wbrew stwierdzeniom, że kompaktowym aparatem nie można zrobić prawidłowego zdjęcia muszę stwierdzić, że przy znajomości funkcji tych aparatów można zrobić całkiem dobre zdjęcie, którego nie będziemy się wstydzić.

Moje pytanie to:

-czy znamy możliwości posiadanych aparatów?

- czy wiemy jak je prawidłowo wykorzystać?

- czy wiemy, jaki aparat należy zależnie od naszych potrzeb kupić?

Idziemy do supermarketu (błąd) z chęcią zakupu aparatu. Sprzedawca, który jednego dnia sprzedaje lodówki, w następnych pralki, lokówki, kuchnie pralki czy też fotoaparaty pyta jak go nauczyli, do czego potrzebny jest nam aparat fotograficzny. Pytanie bardzo słuszne. Czy potrafimy mu odpowiedzieć?

Przeważnie pytanie to całkowicie nas zaskakuje no, bo niby, do czego może służyć aparat fotograficzny? Niestety to sprzedawca ma rację i dlatego w kąciku fotograficznym w pierwszym rzędzie zajmiemy się sprecyzowaniem odpowiedzi, do czego ma nam służyć fotoaparat i jaki będzienam przydatny.

Najważniejszymi częściami aparatu fotograficznego jest matryca, obiektyw i wyświetlacz.

W tym odcinku zajmiemy się matrycami. Matryca w aparatach cyfrowych zastępuje film (kliszę) z aparatów analogowych. Składa się ona z milionów okrągłych elementów światłoczułych nazwanych pikselami.

Rozróżniamy matryce:

Matryce CCD— W matrycach tych aparat odczytuje całą matrycę, co powoduje jej wolne działanie oraz większe zużycie prądu (baterii). Ponieważ poszczególne elementy światłoczułe nie są przysłonięte elementami elektroniki, pada na matrycę więcej światła, co powoduje mniejsze szumy (dawniej ziarno) na zdjęciach szczególnie przy robieniu zdjęć w miejscach ciemnych.

Matryca CMOS— Aparat odczytuje dowolną (potrzebną) ilość pikseli ca wpływa na większą szybkość działania i mniejsze zużycie baterii. Ponieważ w tych matrycach elementy światłoczułe są częściowo przysłonięte elementami elektroniki dociera do nich mniejsza ilość światła, co powoduje większe szumu w niekorzystnych warunkach fotografowania.

Matryce CCD EXR.— Matryce CCD zostały przez firmę Fuji zmodernizowane poprzez zmianę ich kształtu z okrągłego elementu światłoczułego na sześciokątny, co spowodowało większe pokrycie elementów światłoczułych a tym samym pozwala na zanotowanie na zdjęciu więcej szczegółów. Firma ta opracowała rozwiązanie łączenia dwóch sąsiednich pikseli, co zwiększa jakość odwzorowania zdjęć (kolory).

Martyce CMOS Exmor lub BSI— W matrycach tych została usunięta ich wada poprzez przeniesienie elektroniki zasilającej pod elementy światłoczułe zwiększając powierzchnię naświetlania matrycy.

Obecnie coraz więcej firm ze względu na ich szybkość działania (Sony, Casio, Samsung, Canon, Ricoh i inne), stosuje matryce CMOS Exmor zwane też BSI.

Wielkość matrycy. Co oznacza podawana w opisach aparatów wielkość matrycy 1/2.5, 1/1.8, 2/3 Jest to stosunek do matrycy odpowiadającej małemu obrazkowi (w aparatach analogowych) 35x24mm. Znikoma część aparatów kompaktowych ma większe matryce, niż 1/2,3 co odpowiada wielkości około 5x4mm. Do tej matrycy producenci aparatów fotograficznych wrzucają wiele milionów pikseli, co powoduje, że z takich aparatów otrzymujemy zdjęcia niewyraźne i bez szczegółów. Nie dajmy się na to nabrać, optymalna ilość pikseli przy tej wielkości matrycy to 10 mln pikseli.  Na większą ilość pikseli powinniśmy się zgodzić, jeżeli matryca kupowanego aparatu jest większa jak 1/2.3 (Fudżi, Canon, Nikon). Podsumowując przy kupnie aparatu powinniśmy wybierać jak największe matryce (1/1.7, 2/3,) typu CMOS Exmor , lub aparaty firmy Fudzi z matrycą CCD EXR. CDN.

Obiektywy.

 Dla części fotoamatorów mało zajmujących się fotografią wystarczy obiektyw ze stałą ogniskową, który jak każdy ma zarówno zalety jak i wady.

Zaleta - to najlepsza  jakość zdjęć ze względu na stosunkowo najlepsze światło obiektywu (ilość przepuszczanego światła na element światłoczuły – matrycę), co powoduje, że mniejsze są szumy w warunkach złego oświetlenia. Wada to zamiast regulować zoomem odległość, sami musimy zbliżyć się lub oddalić od fotografowanego obiektu ażeby go objąć a nie zawsze są ku temu warunki.

Działanie zoomu jest podobne do działania lornetki gdzie możemy regulować odległość przybliżając lub oddalając obiekt fotografii tak ażeby wypełnić nim całą klatkę zdjęcia.

Rozróżniamy obiektywy ze średnim zoomem (25 do 140 mm), o ile nie jesteśmy zainteresowani  zbliżeniami odległych obiektów (przyroda, architektura) to te aparaty są najbardziej uniwersalnymi.

Dla osób zainteresowanych dużymi zbliżeniami - zdjęciami architektury i przyrody, przydatne obiektywy są w zakresie od 25 do ~ 300 mm. Niewielką wadą tych obiektywów jest gorsze światło, co powoduje, że w słabo oświetlonych miejscach powstają szumy. Nowsze aparaty posiadają funkcje -szybki krajobraz nocny.

Część aparatów posiada funkcję Bracketing. Przy tym ustawieniu aparat wykonuje trzy do pięciu zdjęć o różnym naświetleniu i sami wybieramy zdjęcie o najlepszej ekspozycji. Jak pamiętamy z fotografii analogowej typowa ogniskowa aparatu to 35 mm. Ze względu na to, że nieraz w ciasnych pomieszczeniach nie mamy miejsca na tyle ażeby uchwycić cały obiekt na fotografii to powinniśmy kupować aparaty z ogniskową poniżej tej wartości - 25 do 28 mm.

Jakość obiektywów to kwestia sporna wśród zawodowców. Znane z fotografii analogowej firmy nie zawsze potrafiły poradzić sobie z fotografią cyfrową i ich obiektywy nie zawsze sprawdzają się w obecnych aparatach. Do bardziej uznanych firm należą Panasonic, Canon, Fuji, Sony i Casio. Obecnie istnieje nieuzasadniona tendencja do zwiększania ilości pikseli (powyżej 10mln.) a nie matrycy, co powoduje gorszą, jakość zdjęć.

Omówiliśmy dwie podstawowe fizyczne cechy aparatu fotograficznego, ostatnią jest monitor zastępujący w nowych aparatach wizjer.

Rozróżniamy monitory: LCD, OLED i AMOLED. Monitory LCD najstarsze i do tej pory najczęściej stosowane zużywają najwięcej energii elektrycznej (baterii), są najmniej kontrastowe i mają najmniejszą jasność – w słońcu przy ich rozdzielczości 235000 pikseli - nic na nich nie widać i wtedy są bezużyteczne, nowsze wersje aparatów posiadają rozdzielczość powyżej 400000 pikseli.

Dobre monitory OLED i AMO- LED, zużywają mało energii, są kontrastowe oraz mają dużą jasność, co powoduje że obraz na monitorze jest widoczny w słońcu i kontrastowy.

Wniosek, jeżeli upatrzony przez nas aparat posiada monitor LCD musi on mieć rozdzielczość, co najmniej 400000 pikseli – wiele aparatów posiada monitory powyżej 900000 pikseli.

Podsumowanie opisu fizycznych części

aparatów fotograficznych. Przypominam, że w tym poradniku zajmujemy się średniej klasy „kieszonkowymi” kompaktami – (dobrej klasy przekraczają kwotę zakupu 2000 zł.) a i tak nie dorównują lustrzankom, które niestety są bardzo drogie, duże gabarytowo i trzeba do nich mieć parę obiektywów ażeby zabezpieczyć zakres ogniskowej jak w kompakcje.

Powinniśmy szukać aparatów z najbardziej uniwersalną matrycą CMOS – jej zalety spowodowały, że obecnie większość przodujących firm wyposaża swoje aparaty w tą matrycę. Im większa ilość pikseli (powyżej 10 mln.) tym zdjęcia są mniej dokładne i kontrastowe – producenci zamiast zwiększać wielkość matrycy co jest kosztowne, zwiększają ilość pikseli co służy do zwiększenia ilości nieświadomych kupujących.

Drugą polecaną matrycą stosowaną w aparatach Fuji jest LCD - EXR, która poprzez zapis zdjęć  na dwóch sąsiednich pikselach powoduje lepszą ich jakość. Powolność tej matrycy obecnie producent usuwa w najnowszych aparatach gdzie zastosowano matrycę CMOS EXR. Fotoaparaty Fuji z funkcją EXR przodują wśród średniej klasy kompaktów i lustrzanek pod względem jakości zdjęć na co dodatkowo wpływa zastosowana większa matryca. Zależnie od potrzeb należy dobrać właściwy zoom(najkrótszą jak i najdłuższą ogniskowa) pamiętając, że aparaty o stałej ogniskowej winny mieć światło jak najbliżej F=1 obiektywy ze średnią ogniskową (~25 do 140) winny mieć światło najbliżej F=2 zaś turystyczne z ogniskową ~ 25 do 350 winniśmy posiadać światło około F=3

Najgorzej jest w kwestii monitorów gdzie dopiero zaczynają być wprowadzane monitory OLED i AMOLED i tu musimy koniecznie szukać monitorów o rozdzielczości, powyżej 400000 pikseli.

W poprzednich odcinkach omówiłem podstawowe części kompaktów, obecnie zajmiemy się oprogramowaniem aparatów które winno pomóc nam w wykonaniu prawidłowych zdjęć, szczególnie w trudnych warunkach.

Pierwszym i jednym z najważniejszych części oprogramowania jest autofokus, który odpowiada za prawidłowe na stawienie ostrości zdjęcia. W najstarszych aparatach mamy tylko podstawowy pomiar, który jest dość prosty i nie zawsze doskonały co powoduje że zdjęcia mogą być niewyraźne. W nowoczesnych aparatach mamy funkcję „zapamiętywania twarzy” i ich notowania w pamięci aparatu co powoduje że przy następnych zdjęciach aparat będzie ustawiał ostrość na daną „twarz”.   Następną funkcją autofokusa jest funkcja „śledząca” która powoduje że od momentu ustawienia na poruszający się obiekt, aparat sam cały czas - do wykonania zdjęcia, będzie ustawiał ostrość na ten obiekt. Funkcja „rozpoznawania uśmiechu” powoduje że aparat po naciśnięciu spustu poczeka na poruszenie warg – uśmiech i w tym momencie zrobi zdjęcie. Funkcja rozpoznawania zamkniętych oczu powoduje pokazanie na monitorze ikony informującej o tym fakcje. Najnowsze aparaty potrafią po nastawieniu ostrości pokazać wartość przysłony, czasu i czułość ISO jaką wybrała automatyka aparatu (możemy ją skorygować). Część tych funkcji jak funkcja śledzenia jest pożyteczna, pozostałe przeważnie mają zachęcać do kupna aparatu z bajerami.

 Balans Bieli. Ponieważ matryca aparatu nie odróżnia kolorów a jedynie natężenie rozszczepionego światła zaś światło słoneczne, żarowe, świetlówki, mają inną długość fali a matryca nie jest tak elastyczna jak oko ludzkie - musi otrzymać obraz odpowiednio przefiltrowany.

Funkcję tą spełnia w aparacie balans bieli. W każdym aparacie możemy ustawić aparat na światło słoneczne, pochmurno, żarówki, jarzeniówki pomiar własny itp.. Osobom mało zaznajomionym z tą funkcją polecam ustawienie aparaty na funkcję „auto”.

Bracketing.

Funkcja ta jest przydatna w przypadkach, kiedy fotografujemy obiekt o bardzo dużych kontrastach fotografowanych obiektów (czarne – białe, jasne – ciemne, pod światło). Przy fotografowaniu takich obiektów automatyka aparatu wybierze naświetlenie dla ekspozycji najjaśniejszej, lub najciemniejszej - ta druga na zdjęciu będzie nieczytelna. Po przedłużonym naciśnięciu spustu przy tej funkcji, aparat wykona serię zdjęć część prześwietlonych, jedno według automatyki aparatu, zaś pozostałe niedoświetlone. Po wykonaniu zdjęć wybieramy te na których część zdjęcia na której nam najbardziej zależy jest prawidłowo naświetlona (druga część będzie albo niedoświetlona albo prześwietlona).Na powyższej zasadzie działa Bracketing ostrości i balansu bieli w bardziej drogich aparatach.

Dziś poznamy funkcję HDR.

Funkcja ta jest bardziej doskonałą funkcją bracketingu. W funkcji tej aparat wykonuje serię zdjęć jak wyżej ale sam łączy je w ten sposób, że rozjaśnia zbyt ciemne fragmenty fotografowanego obiektu, zaś przyciemnia jasne i zapisuje jedno gotowe prawidłowo naświetlone (godne polecenia).

Stabilizacja obrazu.

Biorąc pod uwagę że potrzebne dla turystów aparaty winny mieć dużą ogniskową, każde drgnięcie aparatu przy wykonywaniu zdjęć z dużym przybliżeniem, to przesunięcie o centymetry co skutkuje poruszonymi lub niewyraźnymi zdjęciami. Dla zamortyzowania tych zjawisk, służy w aparatach stabilizacja optyczna,

kompensacja drgań i stabilizacja cyfrowa stosowana przy kręceniu filmów.

Stabilizacja optyczna IS, system ruchomych soczewek powoduje że obraz przekazywany na matrycę, jest utrzymywany w tym samym miejscu. Kompensacja drgań – AS, w tym systemie matryca aparatu w czasie naświetlania ustawia się tak względem przesuwającego się obrazu, ażeby był on w tym samym miejscu matrycy. Stabilizacja cyfrowa – DS, przy nagrywaniu filmów eliminuje skakanie obrazu w trakcje filmowania.

Funkcja panoramy w nowoczesnych aparatach pozwala w aparacie tworzyć zdjęcia panoramy obejmując nawet 360 stopni.

Jak z powyższego wynika większość z opisanych funkcji jest bardzo przydatna i powinniśmy zadbać ażeby kupowane aparaty miały je na wyposażeniu. Należy zaznaczyć że aparaty czym nowsze tym mają lepsze wyposażenie, lepsze oprogramowanie pozwalające robić dobre zdjęcia, lepszą stabilizację która pozwala wykonywać nieporuszone zdjęcia.  Preferujemy

matrycę CMOS, ekrany o rozdzielczości powyżej 400000 , ilość pikseli maksymalnie do 12 mln. Najlepszy sposób na zakup aparatu to Internet. Po wybraniu typu aparatu, który nam pasuje, szukamy go w dużym sklepie (np. Media Markt ) i oglądamy go. Następnie szukamy taki sam aparat w sklepach internetowych gdzie są one średnio o około 20% tańsze, i dokonujemy zakupu.